LAVANTA YETİŞTİRİCİLİĞİ

Lavanta, dünyada ticareti en fazla yapılan 15 uçucu yağ bitkisinden birisidir Genel olarak lavanta yağı parfümeri ve ilaç sanayiinde, ayrıca sabun ve diğer endüstri kollarında güzel kokusu için kullanılmaktadır. Lavanta uçucu yağının dünya piyasalarında fiyatı 75 ile 100 € arasında değişmektedir.

Lavanta fidesi 3 yıl içinde yatırım maliyetini çıkarmaktadır. Şöyle ki birinci yılda %30, ikinci yılda %70 üçüncü yılda ise %100 verim alınmaktadır. Üçüncü yıl sonunda yapılan harcamalar %100 geri kazanılmaktadır. Lavanta bitkisi yetişkin hale geldiğinde 1 dönümlük ekim alanından 8-10kg lavanta yağı elde edilmektedir. Lavanta bitkisinin en yüksek verim veren cinsi Lavandula angustifolia dır ve bu türün en çok bilinen 7 türü Bulgaristanda yetiştirilmektedir. Bunlar :“Sevtopolis”, “Drujba”, “Yubileina”, “Hemus” , “Hebar”,”Raya”ve “Karlovo” dur.

 

İklim ve Toprak İstekleri

Lavanta, toprak seçiciliği olmadan tüm toprak çeşitlerinde yetişebilen çok yıllık çalımsı bir bitki türüdür. . "Ekstrem koşulların bitkisi" olarak bilinen lavanta; su sıkıntısı olan, besin maddelerince fakir, kötü toprak koşullarında, üreticiler için alternatif bir üretim fırsatı sunmaktadır. Kireç içeriği yüksek olan süzek kuru ve kalkerli topraklarda daha iyi verim alınmaktadır. Tüm hava koşullarına dayanıklı olması sebebiyle çiftçilerin kıraç toprakları değerlendirmesi açısından oldukça elverişlidir. Ancak don yaşanılan yörelerde verim kaybı yaşanabilmektedir. Lavanta bitkisi 4. Sınıf ve 5. Sınıf tarım arazilerinin değerlendirilmesi açısından oldukça elverişlidir. Lavanta bitkisinin toprak özelliklerini iyileştirici ve rüzgar-su erozyonunu önleyici etkileri de son derece önemlidir.

 

Üretim ve Yetiştirme Tekniği

Lavanta üretimi 2 şekilde yapılabilir; Birincisi ve en çok tercih edilen yöntem çeliklerden ve köklü sürgünlerden yapılan üretimdir. Bu yöntem ile üretilen lavantaların daha verimli olduğu gözlenmiştir. Çeliklerin ilkbahardan önce bitkilerin uyanmasından önce köklendirme ortamına dikilmeleri gerekir. Şubat-Mart-Nisan ayları tercih edilir. İkinci üretim yöntemi ise tohumla üretimlerinin yapılmasıdır. Tohum vermeyen lavanta çeşitleri için mecburen çelikle ve ya köklü sürgünlerden üretim yapılmaktadır. Tohumla üretim yapılmasının diğer zor tarafı da tohumların çok küçük olması ve arazideki yabani otların lavantaların yetişmesinde olumsuz rol oynaması dezavantaj olarak karşımıza çıkmaktadır.

 

Toprak İşleme, Tohum Ekimi ve Fide Dikimi

Lavanta çeliklerinin ve ya fidelerinin ekimini yapmadan önce arazide derin sürüm yapılması gerekmektedir. Diskaro (dızgara) ve tırmık ile düzeltilen araziye fideler oturtulur.  Fide dikimi yılda 2 kez olmak üzere Mayıs ve Kasım aylarında yapılabilir. Mayıs ayında yapılan dikimlerde verim Kasım ayında yapılan dikimlere göre daha düşük olduğu için ekimlerin Kasım ayında yapılmasını öneriyoruz.

 

Fide dikiminden sonra bitkilere cansuyu verilmesi çok önemlidir. Lavanta yetiştiriciliğinde 140*35 cm sıra arası ve sıra üzeri mesafe yetiştiricilik için uygundur. Dönüm başına (1000m²) 2200 adet lavanta fidesi ekilmektedir.

 

Lavanta fideleri dikilmeden tarla otsuz, özellikle rizomla çoğalan yabancı otlarla kaplı bulunmaması gerekir. Toprak hafif alkali pH 6-8,5 değerleri arasında olması gerekmektedir. Toprağın asit ve kireç değerleri bu dengelere getirildiğinde lavantanın verimine önemli bir katkı sağlayacaktır. Lavanta ekilecek olan tarlalar güney,güneybatı ve güneşi gören araziler olması gerekmektedir. Bu şekilde hazırlanan tarlaya 140 cm sıra arası mesafesinde ark açılarak fideler 35 cm aralıklarla dikilir. Bu mesafeler otomasyon hasat yapılırken traktörün teker ara mesafesinden dolayı bu şekilde hesaplanmıştır. Küçük arazilerde manüel hasat yapılacaksa 35-40cm sıra ve ara boşlukları bırakılarak dikim yapılabilir.

 

Sulama, Gübreleme ve Bakım

Fide dikimi yapıldıktan sonra bitkinin toprakla olan ilişkisini kuvvetlendirmek amacıyla belirli aralıklarla 3–4 defa sulama yapılmalıdır. İleriki yıllarda lavanta bitkisi susuz koşullarda yetiştirilebilirse de sulama yapılması dekardaki çiçek verimini artırır.

 

Lavanta tarlalarında 2-3 yılda bir ahır gübresi ile yapılacak gübreleme, toprak şartlarını iyileştirmeye yardımcı olacağı için son derece önemlidir. Bunu dışında dekara yılda 8-10 kg N ve 3-5 kg P2O5 verilmesi yeterlidir. Ancak gübreleme toprak analizi sonuçlarına göre yapılmalıdır.

 

Lavantada büyüme ilk yıl oldukça yavaş olur, kısa saplar meydana gelir. Esas büyüme ve verim ikinci yıldan itibaren başlar. Dikimden sonra toprağın belli ölçüde havalandırılması yabancı otların yok edilmesi için çapalama gerekir. İlk yıl 4-5 defa sıra arası mekanik çapalama (10-15 cm derinlikte) ve 2-3 defa bitkilerin etrafında çapalama yapılır.

 

Birinci yıl 3 defa el çapası yapıldıktan sonra ikinci ve üçüncü yıllarda çapa makinesi ile bu işlem yapılabilir. İlk iki yıllık süreçte yabancı ot kontrolü amacıyla yapılacak çapalama işlemi dışında önemli bir bakım işlemi yoktur. Bitki gelişiminde olumlu sonuçlar elde etmek için ilk 2 yıllık süreçte yabani bitkilerin titizce temizlenmesi büyük önem arz etmektedir. Daha sonraki yıllarda yetişmiş olan lavanta fideleri baskın hale geleceğinden yabani otları arazide barındırmayacak dolayısıyla çiftçilerimiz yabani otları temizlemek zahmetinde kalmayacaklardır.

 

Lavantanın üretimini engelleyecek önemli bir hastalık ve zararlısı yoktur. Yalnız bazı yıllarda bitkinin kök kısımlarına şapkalı mantar ve beyaz kök çürüklüğü, toprak üstü kısımlarına ise Septoria lavandulae ve Ophiobulus brachyascus gibi hastalık etmenleri zararlı olabilmektedir.

 

Hasat ve Kurutma

Lavanta, tür ve çeşitlere, iklim ve toprak koşullarına, rakım ve yöneye göre değişmekle birlikte Temmuz ayı içerisinde tam çiçeklenme devresine ulaşır ve bu dönemde hasat edilir. Bitkinin hasadında testereli ot bıçağı kullanılmaktadır. Son yıllarda benzinli çit biçme makineleri ile de hasat yapılmaktadır. Makineli hasat iş gücü ve zaman tasarrufu sağlamaktadır.

 

Hasat edilen çiçekler ya doğrudan uçucu yağ eldesi için işlemeye alınır ya da gölge bir ortamda kızışma oluşmayacak bir kalınlıkta serilerek kurumaya bırakılır. Kurutulmuş saplı lavanta çiçekleri elle veya otomasyon yöntemlerle saplarından ayrılır.Açık arazide kurutulan lavanta demetlerinde uçucu yağ verimi bir miktar kayba uğrar. Lavantadan genellikle su veya buhar distilasyonu yöntemiyle uçucu yağ elde edilmektedir. Uçucu yağ randımanı sapsız kuru çiçeklerde çeşitlere göre değişmekle birlikte %3-9 arasında değişmektedir.

 

Dönümde sapsız kuru çiçek verimi tür ve çeşitlere, iklim ve toprak koşullarına göre 100 kg ile 500 kg arasında değişir.