Sakız ağacı (Pistacia Lentiscus L.) Türkiye’de yetiştiği Akdeniz iklimin etkisi olduğu sahil kesiminin doğal maki bitkisidir. Özellikle batı Ege (Çeşme-Karaburun) arsında ve sakız adasında yoğun olarak yetişmektedir. Her dem yeşil formda sık dallı, çalı görüşünde ve kışın yapraklarını dökmeyen yapıdadır. Gövdeleri dik ve silindir biçiminde olup, sağlamdır. Kabukları esmer renkli ve reçine kanalları ihtiva eder. Meyveleri ufak, yuvarlak ve kırmızımsı siyah renklidir. Kullanıldığı yerler. Bitkinin dal ve gövdesinden, mastix adı verilen sakız elde edilir. Her daim yeşil olması ve toprağı örtmesi nedeni ile toprak erozyonunu da önlemektedir. Kökler 20-25 metre derinliğe kadar uzanabilir. Bu nedenle, kuraklığa dayanıklılığı incir ve zeytinden daha iyidir. Arazi yangını gibi kötü koşullarda bile kısa sürede kendini yeniler. Kıyı bölgelerinde tuza dayanıklıdır. Yavaş gelişir ve 100 yıldan fazla yaşar. 5 yaşından itibaren sakız salgılar. 15 yaşından itibaren bitki başına 1 – 1,2 kg sakız verir. Bir kilo sakızın fiyatı kalitesine göre değişmektedir. Yüzlerce fidan çeşidini bünyesinde bulunduran fidanlık.com.tr adresinize teslim fidanı çeşitleri ve %100 müşteri memnuniyeti garantisi sunmaktadır. Seçim yaptığınız ürünleri güvenli alışveriş seçeneği ve hızlı kargo gönderimi ile ne kısa zamanda adresinize ulaştıran fidanlık.com.tr alanında lider firmalar arasında bulunmaktadır.
Çiftçiler bitkiyi tohumla, daldırma, çelikle ve aşı ile üretebilirler. Tohumdan fidan yetiştirmenin sakıncası, sakız randımanı düşük dişi bitkilerin de meydana gelmesidir. Çelikle üretim, yeşil ve odunsu çelik şeklinde yapılabilir. Çitlembik, Antepfıstığı, Menengiç ağaçlarına veya dişi sakız üzerine aşılanabilir. Aşılama; göz ve kalem aşı şeklinde uygulanır.
Kapama bahçe tesisinde 4-5 m sıra arası ve sıra üzeri mesafeyle dikim yapmalıdır. Tek sıralı sınır dikiminde ise 3-4 m aralık yeterlidir. Sakız bitkisinde budama oldukça önemlidir. Zamansız budamalar elde edilen sakız miktarını azaltmaktadır. Her yıl, 15 Haziran’dan itibaren hafif budamalar yapılarak, gövde açılmalı ve güneş ışınlarının girmesi sağlanmalıdır. Gerektiğinde, toprak analizi sonucuna göre hayvan gübresi yanında, ticari gübreler de kullanılabilir.
Çeşme yöresinde ağaç gövdeleri 15 Haziran’da çizilmeye başlanır. Genç ve ince kabuklu gövde; Hummer adı verilen özel çizim aleti veya ucu inceltilmiş tornavida ile çizikler açılır, fazla derin olmamalı (odun kısmına geçmeden kabukta yapılır), 10-15 cm aralıklarla ve 4-5 cm uzunlukta yapılmalıdır. Yaşlı ve kalın kabuklu gövdenin çizilmesi; normal tornavida ile kabuk hafifçe kaldırılarak yapılır. Bu işlem Ekim ayına kadar 1-2 ay ara ile 2 kez tekrarlanır. İkinci çizimler çapraz yapılır. Aşırı çizimler bitkinin erken yaşlanmasına sebep olur. Gövde uygun bir şekilde çizildiğinde reçine kıvamında bir sıvı akar. Bu madde pıhtılaştığında sakız elde edilir. Başlangıçta donuk yeşil renkte olan sakız reçinesi daha sonra sarı renk alır. Çizim öncesi ağacın dibi, taç izdüşümü içi düzeltilerek temizlenir ve zemin kireçli beyaz toprakla örtülür. Beyaz zemine dökülen sakız damlaları elle veya süpürge ile toplanır. Çiziklerdeki donmuş reçine ise özel spatula ile hasat edilir.
Her ağacın altına pekmez toprağı serilir. Elde edilen sakızlar; toz, toprak, taş gibi yabancı maddelerden temizlenir. Sonra sakızlar, işine sabun tozu konmuş olan soğuk suda çalkalanır. Temiz suda durulanarak, bez üzerine kurutulmak üzere serilir. Kuruyan sakızların üzerine yapışmış olan yabancı maddeler ufak çakı yardımı ila temizlenir. Temizleme sonrası, iriliklerine göre sakız damlaları boylarına ayrılır. Çoğu zaman; üretilen 100 gr sakızın 11 gr Pitta, 27 gr İri Gözyaşı, 62 gr da Ufak Gözyaşı olmaktadır. Elde edilen sakız, kalitesinin korunması için eksi 20 C’de muhafaza edilmelidir.
Yüzyıllardır sakız, mide ağrılarının, ülserlerin ve mide ekşimesinin tedavisinde kullanılmaktadır. Cam, porselen, kemik, boynuz, ahşap ve metal sanat eserlerinde koruyucu kaplama cilası olarak kullanılmaktadır. Damla sakız üretiminde büyük çoğunluğu alkollü ve alkolsüz içecekler de aroma maddesi olarak tüketilmektedir. Sindirim kolaylaştırıcı, nefes yumuşatıcı ve nefes açıcı özellikleri vardır. İlaç kozmetik ve gıda sanayinde kullanılmakta yada çiğneme sakızı olarak değerlendirilmektedir. Fransa da bir yayında diş hekimlerinin sakızı diş çürümelerine karşı ve oral antiseptik olarak kullandıkları belirtilmiştir. Ayrıca, yine aynı yazı içinde tüm diş macunlarının ana bileşeni olarak sakız yağı (mastic oil) içermesi gerektiğinden de bahsedilmiştir. Kısaca Sakız, yüzlerce yıldır sakız reçinesi ve sakız yağı şeklinde, ilaç, kozmetik, boya, gıda ve içki sanayinde kullanılmaktadır.